حتماً برایتان پیش آمده که وقتی با دوستان یا خانواده در یک محیط باز مثل پارک یا باغ هستید، به نظر میرسد فقط شما هدف اصلی پشهها قرار میگیرید! این سوال ممکن است برای خیلیها پیش آمده باشد: چرا پشهها من را بیشتر نیش میزنند؟ در این مطلب به دلایل مختلفی که باعث میشوند پشهها بیشتر به شما جذب شوند، خواهیم پرداخت و همچنین راهکارهایی برای جلوگیری از نیش پشهها معرفی خواهیم کرد.
پشهها چه کسانی را بیشتر نیش میزنند؟
پشهها براساس برخی فاکتورها جذب افراد خاصی میشوند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
بوی بدن
پشهها به شدت نسبت به بوی بدن انسانها حساس هستند. ترکیبات شیمیایی خاصی که از بدن انسان تولید میشود، مانند اسید لاکتیک و اوره، برای پشهها بسیار جذاب است. افراد با تعریق بیشتر یا کسانی که در هوای گرم و مرطوب فعالیت میکنند، بیشتر مستعد جذب پشهها هستند.
دیاکسید کربن (CO2)
پشهها از حسگرهای خاصی برای شناسایی دیاکسید کربن استفاده میکنند که در زمان تنفس از بدن ما خارج میشود. افرادی که حجم بیشتری از دیاکسید کربن تولید میکنند (مثلاً کسانی که بدن بزرگتر یا سنگینتری دارند)، بیشتر توسط پشهها نیش زده میشوند.
گروه خونی
تحقیقات نشان داده است که گروه خونی نیز تأثیر مهمی در جذب پشهها دارد. افراد با گروه خونی O دو برابر بیشتر از کسانی که گروه خونی A دارند، مورد نیش پشهها قرار میگیرند.
بوی عرق و متابولیتها
پشهها به بوی عرق و محصولات متابولیسم بدن نیز حساس هستند. افرادی که بوی عرق قویتری دارند یا مقدار بیشتری از مواد متابولیت خاص تولید میکنند، پشهها را بیشتر به خود جذب میکنند.
دمای بدن
پشهها به سمت افراد با دمای بدن بالاتر تمایل دارند. افرادی که فعالیتهای بدنی انجام میدهند یا به دلیل شرایط خاصی دمای بدن بالاتری دارند، هدف اصلی پشهها خواهند بود.
عوامل محیطی و جذب پشهها
علاوه بر ویژگیهای شخصی، عوامل محیطی نیز تأثیر زیادی بر میزان جذب پشهها دارند. برخی از این عوامل عبارتاند از:
مکان
پشهها بیشتر در محیطهای مرطوب و گرم مانند جنگلها، باتلاقها و مناطق با آبهای راکد زندگی و تولیدمثل میکنند. اگر شما در چنین مناطقی زندگی یا کار میکنید، احتمال بیشتری دارد که پشهها شما را نیش بزنند.
نور
پشهها در شب و هنگام غروب و طلوع خورشید بیشتر فعال هستند. زیرا در این زمانها نور کمتر است و شرایط برای پرواز و جستجوی غذا (یعنی خون انسان) بهتر فراهم میشود.
رنگ لباس
تحقیقات نشان دادهاند که پشهها به سمت رنگهای تیره مانند مشکی، آبی تیره و قرمز بیشتر جذب میشوند. لباسهای روشن ممکن است تا حدی از جذب پشهها جلوگیری کنند.
رطوبت و عطر
رطوبت محیط و بوی عطرها و لوسیونهای معطر نیز میتواند پشهها را به سمت شما جذب کند. برخی از عطرها شامل مواد شیمیاییای هستند که برای پشهها بسیار جذاب است.
چرا بعضی از افراد بیشتر از دیگران نیش زده میشوند؟
همانطور که اشاره شد، عوامل ژنتیکی، فیزیولوژیکی و محیطی نقش زیادی در جذب پشهها دارند. ترکیب بوی بدن، گروه خونی، میزان تولید دیاکسید کربن و دمای بدن همه دست به دست هم میدهند تا بعضی افراد به یک “مغناطیس پشه” تبدیل شوند!
- ژنتیک : بسیاری از این عوامل تحت کنترل ژنتیکی هستند. مثلاً، ژنتیک میتواند بر نوع گروه خونی شما تأثیر بگذارد یا تعیین کند که چقدر بدن شما عرق میکند. حتی میزان متابولیتهایی که بدن شما تولید میکند نیز تا حد زیادی توسط ژنتیک مشخص میشود.
- فعالیت بدنی و ورزش : افرادی که به طور منظم ورزش میکنند و فعالیت بدنی زیادی دارند، احتمال بیشتری دارد که پشهها آنها را نیش بزنند. زیرا با فعالیت بدنی، دمای بدن افزایش یافته و میزان تعریق و دیاکسید کربن تولیدی بدن بیشتر میشود.
- بارداری : تحقیقات نشان دادهاند که زنان باردار بیشتر از دیگران هدف پشهها قرار میگیرند. یکی از دلایل این موضوع افزایش تولید دیاکسید کربن و افزایش دمای بدن در دوران بارداری است.
راهکارهای جلوگیری از نیش پشه
حال که متوجه شدیم چرا پشهها به سمت برخی افراد بیشتر جذب میشوند، بیایید به راهکارهایی برای کاهش خطر نیش پشه بپردازیم:
استفاده از مواد دافع پشه
یکی از بهترین راهها برای جلوگیری از نیش پشهها استفاده از مواد دافع پشه مانند محصولات حاوی DEET، پیکاردین یا روغن اکالیپتوس است. این مواد بهطور موقت پشهها را دور میکنند و شما را از نیش آنها محافظت میکنند.
پوشیدن لباسهای مناسب
لباسهای روشن و بلند میتوانند به کاهش نیش پشهها کمک کنند. لباسهای بافتنی نازک یا کوتاه ممکن است نتوانند پشهها را از دسترسی به پوست شما بازدارند.
استفاده از پشهبند
در مناطقی که پشهها زیاد هستند یا خوابیدن در فضای باز ضروری است، استفاده از پشهبند بسیار مفید است. این وسیله ساده میتواند مانع از ورود پشهها به فضای خواب شما شود.
اجتناب از مناطق پشهخیز
اگر میتوانید از مناطقی که پشهها در آنها بیشتر فعالیت دارند مانند جنگلها، باتلاقها یا مکانهایی با آبهای راکد دوری کنید.
استفاده از فن
پشهها معمولاً ضعیف پرواز میکنند و جریان هوای قوی میتواند مانع از نزدیکی آنها به شما شود. استفاده از یک فن در فضای باز میتواند پشهها را دور نگه دارد.
دور کردن منابع آب راکد
پشهها برای تولیدمثل به آب راکد نیاز دارند. بنابراین حذف یا تمیز نگه داشتن منابع آب مثل گلدانها، استخرهای کوچک یا آبنماها در نزدیکی محل زندگی میتواند جمعیت پشهها را کاهش دهد.
روشهای خانگی برای دفع پشهها
اگر دوست دارید از روشهای طبیعی و خانگی برای دفع پشهها استفاده کنید، خوشبختانه گزینههای متعددی وجود دارد. برخی از این روشها شامل استفاده از مواد و گیاهان طبیعی است که میتوانند پشهها را از محیط زندگی شما دور کنند.
الف) استفاده از گیاهان ضد پشه
بعضی از گیاهان طبیعی رایحهای تولید میکنند که برای پشهها بسیار ناخوشایند است. این گیاهان را میتوانید در باغچه، تراس یا حتی داخل خانه نگهداری کنید:
- اسطوخودوس: بوی ملایم و خوشایند اسطوخودوس برای انسانها آرامشبخش است، اما پشهها آن را نمیپسندند. میتوانید گلدانهای اسطوخودوس را در اطراف محل استراحت خود قرار دهید یا از روغن اسطوخودوس استفاده کنید.
- ریحان: بوی تند ریحان هم یکی از دشمنان پشههاست. داشتن چند گلدان ریحان در محیط زندگی میتواند به دور نگه داشتن پشهها کمک کند.
- نعناع: نعناع هم به دلیل بوی خاص خود میتواند پشهها را دفع کند. کاشت نعناع در باغچه یا تراس میتواند پشهها را از شما دور کند.
- رزماری و مریمگلی: این گیاهان علاوه بر کاربردهای خوراکی، بوی تند و منحصر به فردی دارند که پشهها از آن فراری هستند.
ب) روغنهای طبیعی دفع پشه
برخی از روغنهای طبیعی خاصیت ضدپشهای دارند و میتوانند به عنوان جایگزین مواد شیمیایی استفاده شوند:
- روغن اکالیپتوس و لیمو: این ترکیب یکی از معروفترین مواد طبیعی برای دفع پشههاست. با ترکیب روغن اکالیپتوس و لیمو و استفاده از آن روی پوست، میتوانید پشهها را از خود دور نگه دارید.
- روغن چریش: این روغن از درخت چریش استخراج میشود و به دلیل بوی تند خود، پشهها را دور نگه میدارد. میتوانید مقداری از این روغن را به کرم بدن خود اضافه کرده و استفاده کنید.
- روغن نعناع: روغن نعناع به عنوان یک ماده طبیعی برای دفع پشهها استفاده میشود. پشهها از بوی تند نعناع فراری هستند و این روغن میتواند نقش محافظتی خوبی ایفا کند.
ج) استفاده از شمعهای ضد پشه
شمعهای ساخته شده از روغنهای طبیعی مانند شمعهای حاوی سیترونلا میتوانند یک راهکار طبیعی برای دور کردن پشهها باشند. این شمعها معمولاً در حیاطها یا تراسها مورد استفاده قرار میگیرند و بوی سیترونلا مانع از نزدیک شدن پشهها میشود.
د) تهیه اسپری خانگی ضد پشه
میتوانید به راحتی یک اسپری خانگی ضد پشه تهیه کنید. برای این کار کافی است چند قطره از روغنهای طبیعی مانند اکالیپتوس، نعناع یا اسطوخودوس را با مقداری آب مخلوط کنید و داخل یک بطری اسپریدار بریزید. این اسپری طبیعی میتواند در محیط خانه یا حتی روی بدن استفاده شود.
خطرات نیش پشهها و بیماریهای منتقلشده
بیشتر نیشهای پشهها فقط باعث خارش و ناراحتی میشوند، اما برخی از پشهها میتوانند بیماریهای جدی را به انسان منتقل کنند. بیماریهایی که توسط پشهها منتقل میشوند معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری شایعتر هستند.
مالاریا
مالاریا یکی از بیماریهای خطرناک است که توسط پشهها منتقل میشود. این بیماری بیشتر در کشورهای آفریقایی و آسیایی شیوع دارد و هر ساله باعث مرگ هزاران نفر میشود. پشهها با نیش زدن فرد آلوده، انگل مالاریا را به افراد دیگر منتقل میکنند.
تب دانگ
تب دانگ یکی دیگر از بیماریهایی است که از طریق پشهها منتقل میشود. این بیماری در مناطق گرمسیری شایع است و علائمی مانند تب، سردرد و درد عضلانی دارد.
ویروس زیکا
ویروس زیکا که توسط پشهها منتقل میشود، میتواند در زنان باردار مشکلات جدی ایجاد کند و باعث ناهنجاریهای جنینی شود. این ویروس در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری شیوع دارد.
تب زرد
تب زرد نیز از بیماریهایی است که توسط پشهها منتقل میشود. این بیماری در برخی مناطق آفریقا و آمریکای جنوبی شایع است و علائمی مانند تب شدید، سردرد و درد عضلانی دارد.
راهکارهای پیشگیری از انتقال بیماریها توسط پشه
برای جلوگیری از انتقال بیماریهای ناشی از نیش پشهها، بهتر است علاوه بر روشهای دفع پشه، به اقدامات پیشگیرانه هم توجه کنید:
الف) واکسن و داروهای پیشگیری
برای برخی از بیماریهای منتقلشده توسط پشهها، واکسنها و داروهای پیشگیری وجود دارد. به عنوان مثال، واکسن تب زرد یا داروهای ضد مالاریا میتوانند شما را در سفر به مناطق خطرناک محافظت کنند.
ب) استفاده از پشهبند در مناطق پرخطر
در مناطق گرمسیری که بیماریهای ناشی از نیش پشه شایع هستند، استفاده از پشهبند بهویژه در شبها و هنگام خواب بسیار حیاتی است. پشهبندها مانع از تماس مستقیم پشهها با بدن شما میشوند.
ج) رعایت بهداشت و تمیز نگه داشتن محیط
حذف منابع آب راکد در اطراف خانه یا محیط زندگی به کاهش جمعیت پشهها کمک میکند. زیرا پشهها برای تولیدمثل به آب نیاز دارند و با خشک نگه داشتن محیط، میتوانید مانع از رشد و تکثیر آنها شوید.
چرا خارش نیش پشه اتفاق میافتد؟
یکی از آزاردهندهترین عوارض نیش پشه، خارش شدید آن است که ممکن است ساعتها یا حتی روزها ادامه داشته باشد. اما چرا خارش پس از نیش پشه رخ میدهد؟
ترشح بزاق پشه
وقتی پشهها شما را نیش میزنند، بزاق خود را به داخل پوست تزریق میکنند. این بزاق حاوی موادی است که مانع از لخته شدن خون میشود تا پشه بتواند به راحتی خون شما را بمکد. اما سیستم ایمنی بدن به این مواد به عنوان یک مهاجم خارجی واکنش نشان میدهد و آنها را مورد حمله قرار میدهد. نتیجه این واکنش، تورم، خارش و التهاب در ناحیه نیش است.
واکنش سیستم ایمنی بدن
پس از نیش پشه، سیستم ایمنی بدن با تولید هیستامین به مبارزه با بزاق پشه میپردازد. هیستامین باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیبدیده میشود و واکنشهای آلرژیک از جمله خارش و تورم را تحریک میکند. این خارش همانقدر که آزاردهنده است، بخشی از فرآیند طبیعی بدن برای مقابله با عوامل خارجی است.
چگونه خارش نیش پشه را تسکین دهیم؟
اگر نیش پشه باعث خارش شده، چندین روش خانگی و دارویی وجود دارد که میتوانید برای کاهش خارش از آنها استفاده کنید:
الف) یخ
استفاده از یک تکه یخ بر روی محل نیش میتواند التهاب و خارش را به طور موقت تسکین دهد. سرما باعث کاهش جریان خون به محل نیش میشود و از انتشار هیستامین جلوگیری میکند.
ب) ژل آلوئهورا
آلوئهورا به دلیل خواص ضد التهابی و تسکینبخشیاش، یکی از بهترین راهکارهای طبیعی برای کاهش خارش نیش پشه است. کافی است مقداری ژل آلوئهورا را روی محل نیش بمالید و منتظر تأثیر آرامشبخش آن باشید.
ج) خمیر جوش شیرین
یک روش خانگی دیگر استفاده از جوش شیرین است. با ترکیب مقدار کمی جوش شیرین و آب، یک خمیر غلیظ تهیه کنید و آن را روی محل نیش بمالید. جوش شیرین به تعادل سطح pH پوست کمک کرده و خارش را تسکین میدهد.
د) استفاده از پماد ضد خارش
پمادهای حاوی هیدروکورتیزون یا کالامین میتوانند خارش ناشی از نیش پشه را کاهش دهند. این پمادها به کاهش التهاب و حساسیت پوست کمک میکنند و میتوانند به سرعت خارش را برطرف کنند.
ه) روغن درخت چای
روغن درخت چای دارای خواص ضدعفونیکننده و ضد التهاب است و میتواند به کاهش خارش نیش پشه کمک کند. چند قطره از این روغن را روی محل نیش بمالید تا خارش کاهش یابد.
پشهها در کجا زندگی و تولید مثل میکنند؟
برای درک بهتر نحوه مقابله با پشهها، باید به شرایط زندگی و تولید مثل آنها توجه کرد. پشهها به طور عمده در مناطق مرطوب زندگی و تولید مثل میکنند. مناطق با آبهای راکد، مانند گودالهای آب، استخرهای غیرقابل استفاده و گلدانهای آبگرفته، مکانهای ایدهآل برای تخمگذاری پشهها هستند.
الف) چرخه زندگی پشه
پشهها دارای یک چرخه زندگی شامل چهار مرحله هستند: تخم، لارو، شفیره، و بالغ. تخمهای پشه معمولاً در آب یا مناطق مرطوب قرار داده میشوند و لاروها در آب رشد میکنند. پس از تبدیل به شفیره، پشهها بالغ شده و آماده نیش زدن و تولیدمثل میشوند.
ب) اهمیت از بین بردن منابع آب راکد
از بین بردن منابع آب راکد در اطراف محل زندگی، یکی از مهمترین راههای کاهش جمعیت پشههاست. پشهها برای تخمگذاری نیاز به آب دارند، بنابراین با از بین بردن این منابع، میتوانید جلوی رشد و تکثیر آنها را بگیرید.
ج) استفاده از ماهیهای ضد پشه
در برخی مناطق، استفاده از ماهیهایی که از لاروهای پشه تغذیه میکنند، میتواند به کاهش جمعیت پشهها کمک کند. این ماهیها در استخرها یا برکههای آب مورد استفاده قرار میگیرند و به طور طبیعی به کنترل جمعیت پشهها کمک میکنند.
۱۲. تاثیر تغییرات اقلیمی بر جمعیت پشهها
تغییرات اقلیمی یکی از عوامل مؤثر بر افزایش جمعیت پشهها در سالهای اخیر بوده است. افزایش دما و تغییرات در الگوهای بارش باعث افزایش مناطق مستعد برای رشد و تکثیر پشهها شده است.
الف) افزایش دما
با افزایش دمای زمین، مناطق بیشتری از جهان به محل مناسبی برای زندگی پشهها تبدیل میشوند. دماهای بالاتر باعث تسریع در چرخه زندگی پشهها و افزایش فعالیت آنها میشود.
ب) بارشهای غیرمنتظره
تغییرات در الگوهای بارش نیز میتواند باعث افزایش جمعیت پشهها شود. بارشهای ناگهانی و طولانیمدت، آبهای راکد بیشتری به جا میگذارند که مکانی ایدهآل برای تخمگذاری پشههاست.
سوالات متدوال
چرا جای نیش پشه ورم میکند؟
وقتی پشه شما را نیش میزند، بزاق خود را که حاوی مادهای ضد انعقاد خون است، در پوست شما تزریق میکند. سیستم ایمنی بدن به این ماده خارجی واکنش نشان میدهد و باعث ایجاد التهاب، قرمزی و خارش در محل گزش میشود.
درمان نیش زدن پشه چیست؟
برای درمان نیش پشه میتوانید از روشهای زیر استفاده کنید:
- کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد میتواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند.
- لوسیونهای ضد خارش: لوسیونهای حاوی کالامین یا هیدروکورتیزون میتوانند خارش را تسکین دهند.
- داروهای ضد حساسیت: در صورت بروز واکنشهای آلرژیک شدید، میتوانید از داروهای ضد حساسیت استفاده کنید.
- درمانهای خانگی: برخی از درمانهای خانگی مانند استفاده از جوش شیرین، سرکه سیب یا آلوئه ورا نیز میتوانند موثر باشند.
گروه خونی که پشه نیش نمیزند؟
اگرچه برخی مطالعات نشان میدهند که پشهها افراد با گروه خونی O را بیشتر از سایر گروههای خونی نیش میزنند، اما هیچ گروه خونی به طور کامل در برابر نیش پشه مصون نیست.
چرا میگن پشه کوره؟
احتمالاً این باور به این دلیل شکل گرفته است که پشهها اغلب در مکانهای تاریک و مرطوب مانند زیرزمینها یا انباریها پنهان میشوند و در شب فعالیت میکنند. همچنین، گزش پشهها میتواند باعث ایجاد خارش شدید و ناراحتی شود که ممکن است با احساس سوزش همراه باشد.
عوارض و فواید نیش پشه؟
نیش پشه معمولاً عوارض جدی ندارد و علائم آن پس از چند روز از بین میرود. اما در برخی موارد، نیش پشه میتواند باعث واکنشهای آلرژیک شدید، انتقال بیماریهایی مانند مالاریا و تب دانگ شود. تاکنون فایده خاصی برای نیش پشه شناسایی نشده است.
چگونه از نیش پشه در خواب جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از نیش پشه در خواب میتوانید از روشهای زیر استفاده کنید:
- استفاده از پشه بند: پشه بند مانع از ورود پشهها به داخل اتاق خواب میشود.
- استفاده از حشره کش: استفاده از حشره کشهای برقی یا اسپریهای حشره کش میتواند به کاهش جمعیت پشهها کمک کند.
- پوشیدن لباسهای آستین بلند و شلوار بلند: این لباسها بدن شما را در برابر نیش پشهها محافظت میکنند.
- استفاده از دافع حشرات: دافعهای حشرات حاوی DEET میتوانند پشهها را از شما دور کنند.
چه بیماریهایی میتوانند از طریق نیش پشه منتقل شوند؟
پشهها میتوانند ناقل بیماریهای خطرناکی مانند مالاریا، تب دانگ، تب زرد، ویروس نیل غربی و زیکا باشند.
چگونه میتوان از بیماریهای منتقله از طریق پشه جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از این بیماریها، استفاده از پشه بند، پوشیدن لباسهای آستین بلند و شلوار بلند، استفاده از دافع حشرات و مبارزه با پشهها در محیط زندگی بسیار مهم است.
آیا نیش پشه برای کودکان خطرناکتر است؟
به طور کلی، کودکان نسبت به بزرگسالان حساسیت بیشتری به نیش حشرات دارند و ممکن است واکنشهای آلرژیک شدیدتری نشان دهند.
چگونه میتوان نیش پشه را در کودکان درمان کرد؟
برای درمان نیش پشه در کودکان، میتوانید از کمپرس سرد، لوسیونهای ضد خارش مخصوص کودکان و داروهای ضد حساسیت (با تجویز پزشک) استفاده کنید.
چگونه بفهمیم به نیش پشه حساسیت داریم؟
علائم حساسیت به نیش پشه شامل قرمزی و تورم شدید، خارش شدید، تنگی نفس، تورم صورت و گلو، و کهیر است.
در صورت حساسیت به نیش پشه چه باید کرد؟
در صورت مشاهده علائم حساسیت شدید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
بهترین راه برای جلوگیری از نیش پشه چیست؟
بهترین راه برای جلوگیری از نیش پشه، استفاده ترکیبی از روشهای مختلف مانند استفاده از پشه بند، پوشیدن لباسهای آستین بلند و شلوار بلند، استفاده از دافع حشرات، نصب توری در پنجرهها و درها و مبارزه با پشهها در محیط زندگی است.
آیا دافع حشرات برای کودکان بی خطر است؟
بله، دافع حشرات مخصوص کودکان وجود دارد که برای استفاده در کودکان بی خطر هستند. با این حال، بهتر است قبل از استفاده از هرگونه محصولی، برچسب آن را به دقت مطالعه کرده و یا با پزشک مشورت کنید.
عمر پشهها چقدر است؟
عمر پشهها به گونه آنها و شرایط محیطی بستگی دارد. به طور متوسط، عمر پشهها بین چند روز تا چند هفته متغیر است.
آیا همه پشهها خون میخورند؟
فقط پشههای ماده خون میخورند و از پروتئین خون برای تولید تخم استفاده میکنند. پشههای نر از شهد گلها تغذیه میکنند.